بابک زنجانی مفسد اقتصادی یا نابغه ی اقتصادی #بابک_زنجانی (زادهٔ ۲۱ اسفند ۱۳۵۲ در تهران) یکی از جنجالیترین چهرههای اقتصادی ایران در دهههای اخیر است. نام او با واژههایی مانند میلیاردر نفتی، فساد مالی، تحریم، زندان و پروندههای اقتصادی بزرگ گره خورده است. بررسی زندگینامه بابک زنجانی نهتنها روایت یک فرد، بلکه بازتابی از شرایط اقتصادی، تحریمهای بینالمللی و چالشهای ساختار مالی ایران در سالهای گذشته است. دوران کودکی و آغاز فعالیت زنجانی در خانوادهای متوسط در تهران متولد شد. او در مصاحبهها و بازجوییهای خود مدعی شده بود که در دوران خدمت سربازی بهعنوان راننده رئیس وقت بانک مرکزی، محسن نوربخش، فعالیت میکرده است. بر اساس گفتههای خودش، همین ارتباط نقطه شروع آشنایی او با دنیای اقتصاد و سیاست شد. با این حال، بانک مرکزی ایران این موضوع را تکذیب کرد و اعلام کرد هیچ سابقه رسمی از فعالیت او در این نهاد وجود ندارد. این تضاد در روایتها، از همان ابتدا ابهاماتی را درباره سوابق اولیه زنجانی ایجاد کرد. برخی رسانهها او را فردی فرصتطلب معرفی کردند که از خلأهای نظارتی در سالهای بعد استفاده کرد، و برخی دیگر او را تنها یک واسطه معرفی کردند که در شرایط سخت تحریم به میدان آمد. ورود به عرصه تجارت و شکلگیری گروه سورینت در دهه ۱۳۸۰ شمسی، زنجانی فعالیتهای اقتصادی گستردهای را آغاز کرد. او گروهی از شرکتها را تحت عنوان «سورینت» ثبت و راهاندازی نمود. حوزههای فعالیت این گروه بسیار متنوع بود: از واردات خودرو و کالاهای مصرفی تا ساختوساز، بانکداری، بیمه، خطوط هوایی و حتی باشگاههای ورزشی. یکی از شاخصترین خریدهای او در ایران، تملک شرکت هواپیمایی قشمایر بود. همچنین مالکیت در برخی بانکهای خارج از ایران، شرکتهای اماراتی و ترکیهای و پروژههای ساختمانی عظیم به نام او ثبت شد. این گستردگی فعالیت باعث شد نام بابک زنجانی در فهرست ثروتمندترین و پرنفوذترین افراد اقتصاد ایران قرار بگیرد. نقش در فروش نفت ایران در دوران تحریم شهرت اصلی بابک زنجانی از زمانی آغاز شد که در سالهای اوج تحریمهای بینالمللی علیه ایران (اوایل دهه ۱۳۹۰)، بهعنوان یکی از واسطههای اصلی فروش نفت معرفی شد. تحریمهای بانکی مانع از انتقال پول نفت به حسابهای رسمی دولت ایران میشد و همین موضوع زمینه فعالیت واسطههایی مانند زنجانی را فراهم آورد. به گفته مقامات رسمی، او با استفاده از شبکه شرکتهای خارجی، بخشی از نفت ایران را فروخت اما درآمدهای حاصل را به کشور بازنگرداند. همین موضوع باعث شد بدهیهای کلان او به وزارت نفت و دولت ایران مطرح شود. بازداشت و آغاز پرونده قضایی در دیماه ۱۳۹۲، قوه قضائیه بابک زنجانی را به اتهام اخلال در نظام اقتصادی بازداشت کرد. سخنگوی وقت قوه قضائیه اعلام کرد یکی از دلایل بازداشت، احتمال فرار او از کشور بوده است. در جریان بازداشت و دادگاه، اتهاماتی چون پولشویی، جعل اسناد، اخلال در نظام اقتصادی و بدهی چند میلیارد دلاری به دولت علیه او مطرح شد. بر اساس اعلام مقامات رسمی، بدهی او حدود ۸۶۰۰ میلیارد تومان برآورد شد. وزارت نفت نیز در سال ۱۳۹۴ گزارش داد که تنها بخش کوچکی از داراییهای او شناسایی و ضبط شده و هنوز میلیاردها دلار از بدهیها تسویه نشده است. حکم اعدام و واکنشها دادگاه بدوی، بابک زنجانی را بهعنوان مفسد فیالارض معرفی کرد و حکم اعدام برای او صادر شد. این حکم بازتاب گستردهای در رسانههای داخلی و خارجی داشت. برخی مقامات از جمله بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت وقت، اعلام کردند که اعدام او نهتنها کمکی به بازگرداندن پولهای نفتی نمیکند، بلکه باعث از بین رفتن «جعبه سیاه پرونده» خواهد شد. با این وجود، دیوان عالی کشور حکم اعدام را تأیید کرد. اما روند بازگرداندن اموال و داراییها ادامه یافت و موضوع اجرای حکم در ابهام باقی ماند. تبدیل حکم و ادامه حیات اقتصادی در سال ۱۴۰۲، پس از کشوقوسهای فراوان، سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد حکم اعدام بابک زنجانی نقض شده و به ۲۰ سال زندان کاهش یافته است. دلیل اصلی این تصمیم، همکاری نسبی او در بازگرداندن بخشی از اموال و بدهیها عنوان شد. همچنین گزارشهایی منتشر شد که نشان میداد زنجانی همچنان با برخی پروژههای اقتصادی، بهویژه در حوزه حملونقل ریلی و زیرساختی، ارتباط دارد. این خبرها باعث شد نام او دوباره در رسانهها مطرح شود. جایگاه بابک زنجانی در اقتصاد و سیاست ایران بابک زنجانی نمادی از پیوند میان سیاست، اقتصاد و تحریم در ایران است. زندگی او نشان میدهد چگونه یک فرد میتواند در شرایط خاص بینالمللی و داخلی، به ثروتی عظیم دست یابد اما در عین حال بهدلیل نبود شفافیت و نظارت، درگیر بزرگترین پرونده فساد اقتصادی کشور شود. او در میان افکار عمومی ایران بهعنوان «میلیاردر نفتی» شناخته میشود؛ فردی که از فرصتهای تحریم برای کسب سود استفاده کرد، اما در نهایت با بزرگترین بحران زندگی خود روبهرو شد. جمعبندی زندگینامه بابک زنجانی سرشار از ابهام، تضاد و روایتهای متناقض است. از ادعای شروع کار بهعنوان راننده بانک مرکزی تا تملک شرکتهای بینالمللی و در نهایت صدور حکم اعدام و تبدیل آن به زندان، همه و همه نشان میدهد که او یکی از پیچیدهترین پروندههای اقتصادی ایران معاصر است. این داستان نهتنها به دلیل جنبههای شخصی و مالی، بلکه به دلیل تأثیر مستقیم بر اقتصاد ایران و افکار عمومی اهمیت دارد. پرونده او همچنان باز است و بخش بزرگی از داراییهایش زیر نظر دستگاه قضایی و دولت قرار دارد. #بابک_زنجانی
